معرفی سرای عطار
معماری بنای قدیمی سرای عطار
ایران از نخستین کشورهایی است که مردمان آن آگاه به علم شهرسازی و سد سازی و مهندسی بوده اند.چنانکه این سرزمین دارای سابقه ای 7000 ساله می باشد.پس می توان تکامل معماری را در بناهای بجا مانده از دوران قبل مشاهده نمود. در بنای قدیمی سرای عطار چند ویژگی بارز که خاص معماری مناطق گرم و خشک بوده در این بنای دوره قاجار ، رعایت شده که به آن ارزش و اعتباری خاص بخشیده بود را بررسی می نمائیم.
اول : اینکه در بنای آن بر استحکام و مقاومت و رعایت اصول سازه بسیار تاکید شده و طراحان و معماران ، این بنا را برای استفاده و کارکرد طولانی مدت ساخته بودند.
دوم : معماران توجه خاصی بر نماسازی و تزئینات سازه که بر زیبایی بنا می افزود ، داشته اند.چنانکه با ورود به این بنا در دوران سر زندگی اش دچار احساس غریبی شده و آرامشی فراوان ایجاد می کرد.
سوم: در ساخت این بنا تاکید خاصی بر مصالح بومی داشته و نیز خصوصیات اقلیمی را در نظر گرفته بودند.
چهارم : توجه ویژه به نور و روشنایی فضاها داشته ، بطوریکه با استفاده از شیشه ای رنگی مانع دید ناشناسان از محیط محارم شده و نیز با ایجاد نورهای رنگارنگ باعث دور شدن حشرات مزاحم میگردیده
است.ضمن اینکه جلو تابش تند و تیز آفتاب را هم گرفته و فضایی رنگارنگ و دلنشین را فراهم می آورد.
زنده یاد «استاد محمد کریم پیر نیا» در کتاب سبک شناسی معماری ایرانی ، اصولی را برای معماری ایرانی معرفی می نماید که عینا در این بنا دیده میشد ، که این اصول عبارتند از:
الف) مردم واری : که همان اصل رعایت تناسب میان اندام های ساختمان با اندام های انسانی است. بعنوان مثال بلندی درگاه را به اندازه قد و قامت افراد در نظر می گرفتند با بلندی طاقچه که به اندازه ای بوده که دست به آن برسد.
ب) پرهیز از بیهودگی : یعنی در ساخت بنا از هر گونه تلاشی بیهوده و اصراف در نیروی انسانی و مصالح صرف نظر شده است. اگر ارسی با شیشه های رنگی و گره سازی بکار رفته است برای این بوده که در مقابل آفتاب تند و سوزان پناهی باشد تا چشم ها را آزار ندهد.
ج) نیارش یا دانش ایستایی و فن ساختمان ، که در این بنا هم همچون بناهای دیگر اصفهان رعایت شده بود. یعنی اندازه های پوششها و دهانه ها و جرزها ( رعایت پیمونه ) با اینکه شبیه به صدها بنای دیگر بوده ، ولی هیج دو ساختمان یکسانی را نمی توانیم در شهر ببینیم و هر کدام از آنها دارای ویژگی های خاص خود است.
د) خود پسندی: که به معنای استفاده از مصالح بومی و منطقه ای است . معمار این بنا برای پیشرفت در سرعت کار و عدم وابستگی به مناطق دیگر از مصالح محلی ( چوب ، آهک ، خاک ، گچ ، کاشی و سنگ و ...) استفاده کرده است.
ه) درونگرایی: که از خصوصیات بارز مناطق کویری و گرم و خشک است. با توجه به باورهای مردم ایران و ارزش نهادن به زندگی و حریم شخصی و حرمت و عزت نفس ایشان ، این عمارت بنا شده بود.
دیوارهای صاف و ساده و بلند بیرون و تزیینات داخلی بنا ، قرار دادن اتاق ها در گرداگرد حیاط و حوض آب و باغچه ها ، بهشتی را برای ساکنان ایجاد کرده بود.با توجه به اینکه معماری هر دو دوره بیان کننده وضع اجتماعی و سیاسی آن دوره و دوره های قبل آن می باشد معماری این بنا که مربوط به دوره قاجار است نمی توان از معماری گذشته جدا دانست. ( اندیشیدن تمهیداتی برای جلوگیری از آسیب دیدن اهالی منزل از شورش محلی ، حمله و یورش دشمنان و یاغیان ، نا امنی در شهر ، دزدی و ...) از این بنا هم دارای دو بخش اندرونی و بیرونی بود. یعنی خانه ای با « دو هسته » یا « دو بنــا » .
حیاط اولی و یا بیرونی که جهت پذیرایی از میهمانان و افرادی خارج از اهالی خانه بوده و حیاط دومی یا اندرونی که از آن ساکنان خانه بوده است.